Tips nodig? Zo kun je een lied zoeken. Hier vind je een overzicht van alle liedbundels.
Wil je ons werk steunen? Hier vind je meer over doneren of koop onze unieke Ubi-cari-tas.
|
O wijsheid, daal als vruchtbare taal
Mogelijk staat het ook in andere liedbundels. Kijk hiervoor in de infobox rechts, onder het kopje 'Liedbundels'.
| O wijsheid, daal als vruchtbare taal | |
| Vorm | Lied met refrein |
| Herkomst | |
| Titel | Veni, veni Emmanuel |
| Taal | Latijn |
| Periode | 12e eeuw |
| Tekst | |
| Dichter | Willem Barnard |
| Vertaler | Eppie Dam (Fr) Bernard Smilde (Fr) |
| Bijbelplaats | Spreuken 8:1-6 Deuteronomium 10:16-22 Jesaja 11:1-10 Jesaja 22:20-22 Maleachi 4:1-3 Jeremia 10:1-7 Jesaja 7:14 Filippenzen 4:4-5 |
| Herkomst | O-Antifonen (6e-8e eeuw) |
| Metrisch | 8-8-8-8-8-8 |
| Muziek | |
| Componist | Thomas Helmore |
| Melodie | Veni Emmanuel (a) O Heiland, reiss die Himmel auf (b) |
| Herkomst | Rituel à l'usage d’une abbaye de femmes, Frankrijk, 1490-1510 |
| Solmisatie | 6-1-3-3-3-2-4-3-2-1 (a) 2-4-5-6-2-4-3-2 (b) |
| Gebruik | |
| Kerkelijk jaar | Adventstijd |
| Bijbels persoon | Jezus |
| Liedbundels | |
| Liedboek 2013 466 | |
| Oud-Katholiek Gezangboek 559 | |
| Hemelhoog 145 | |
| Evangelische Liedbundel 99 | |
| Lieteboek 2013 466 | |
| Lied van de week 871208 | |
| Verzamelde Liederen 191 | |
| In wind en vuur I-218 (a); III-218 (b) | |
| Abdijboek Va-84 (b) | |
O wijsheid, daal als vruchtbare taal is een lied naar de zogeheten o-antifonen van de zeven dagen vóór Kerstmis. De tekst is vertaald/bewerkt door Willem Barnard. In de oorspronkelijke versie van het lied was de beginregel anders: Op aarde plant het kwaad zich voort. Het lied is in oudere bundels ook bekend als O kom, o kom, Immanuël, tevens door Willem Barnard.
Inhoud
Opname beluisteren
- Dorpskerk Eelde. Strofe 1, 5 en 7. Zang: Els Beelen, Marijke Jonker, Agnes Poelman, Hielle Tillema, Saskia van der Woude. Vincent van Laar (orgel):
- Engelse versie, Clare Coll. Choir, Cambridge:
- Ely Cathedral Girl Choristers and our Lay Clerks sing O come, O come Emmanuel arranged by Sarah MacDonald:
- Melodie uit de English Hymnal, zoals gepubliceerd in Zingt Jubilate als O kom, o kom, Immanuël:
- Henk Lemckert op Orgel Abdijkerk van Loosduinen C.F. in tenor (liedboekzettingen.nl)
- Gregoriaanse melodie
- Vocaal Ensemble Duodektet o.l.v. Christiaan Winter; Christiaan Winter, bariton (In de opname is bij de strofen 1, 2 en 7 de eerdere tekstversie te horen) op https://www.liedboekcompendium.nl/lied/466-o-wijsheid-daal-als-vruchtbare-taal-4_3_5
Tekst
Ter vergelijking worden hier de bekende varianten van de eerste strofe van dit lied opgenomen, alsook de bekendste Engelse versie:
| Liedboek 2013/466 | Oorspronkelijke versie |
|---|---|
O wijsheid, daal als vruchtbare taal! |
Op aarde plant het kwaad zich voort, |
| Liedboek voor de Kerken Gezang 125 | Engelse versie (1861) |
|---|---|
O kom, o kom, Immanuël, |
O come, O come, Emmanuel, |
De oorspronkelijke versie van de strofe uit het Liedboek 2013/466 stamt uit 'Verzamelde liederen' van Guillaume van der Graft, en is tevens gepubliceerd in 'Lied van de Week' (december 1987). De eerste strofe bevat dezelfde zinsdelen, maar in een andere volgorde, die dus ook tot gevolg heeft dat het lied onder een andere beginregel teruggevonden moet worden.
Een andere bekende versie staat o.a. in Liedboek voor de Kerken Gezang 125 en Zingt Jubilate 121. Deze staat dichter bij de bekende Engelse versie, die ernaast wordt weergegeven als vergelijking.
Inhoud
- De o-antifonen zijn zeven antifonen, die in de liturgie van de Rooms-katholieke Kerk worden gezongen voor en na het Magnificat in de Vespers van 17 tot en met 23 december. Deze antifonen staan bekend als de Antiphonae Majores (de grote antifonen).
De naam o-antifonen hebben zij gekregen omdat elke antifoon begint met de aanroeping van de nieuwgeboren Heer met een andere naam/titel, voorafgegaan door de uitroep ‘O’. De zeven messiastitels zijn alle uit oudtestamentische schriftgedeelten afgeleid, namelijk
- Spreuken 8: 1-6 : Sapientia - Wijsheid
- Deuteronomium 10: 16-22: Adonaï - Heer en meester
- Jesaja 11: 1-10: Radix Jesse - Wortel van Isaï
- Jesaja 22: 20-22: Clavis David - Sleutel van David
- Maleachi 4: 1-3: Oriens - Opgang uit den hoge / Opgaande Zon
- Jeremia 10: 1-7: Rex Gentium - Koning van de volken
- Jesaja 7: 14: Emmanuel - God-met-ons
In de beginletters van deze namen is een speels maar betekenisvol middeleeuws letterraadsel verborgen. Als we de hoofdletters van elk eerste woord van achteren naar voren gelezen worden ontstaat er een zinnetje. Dat zinnetje is dus compleet op 23 december, de laatste dag voor het begin van het Kerstfeest. Er staat dan ERO CRAS, hetgeen betekent: ‘morgen zal Ik (de Heer) er zijn’.
Structuur
Wie anders dan de auteur zelf, kan het beste duiden hoe de structuur van het lied is? Daarom een citaat uit 'Verzamelde liederen' (p. 413):
In een eerdere poging deze adventsgebeden te verdietsen en tot een kerkgezang samen te voegen, ben ik [Willem Barnard; ES] uitgegaan van een engelse versie (O come, o come, Emmanuel, zie bijvoorbeeld English Hymnal, nr. 8) die de melodie volgde welke ook in het Liedboek voor de Kerken [1973; ES] staat en zich tot vijf strofen beperkte. Slechts vijf van de zeven antifonen die als o-antifonen bekend zijn uit het oude latijnse missaal kwamen zo tot hun recht, in een bovendien omgekeerde volgorde. Weliswaar is die omkering van de volgorde vanouds gepraktiseerd; men zong de o-antifonen immers dagelijks verder gedurende een zevental dagen aan Kerstmis voorafgaand en de verborgen zin van die zeven messiastitels werd dan gezocht in de spreuk die aan de beginletters retrospectief werd gehecht [en zoals hierboven reeds vermeld]. Bij nader inzien leek het mij gewenst, de tekst van die latijnse bewoordingen nauwkeuriger te volgen, in de klassieke rangschikking, dus beginnend bij Sapientia en besluitend met Emmanuel. Wel heb ik de inmiddels bekend geworden liedvorm en de melodie gerespecteerd. Deze tekst komt dus, wat mij betreft, in de plaats van lied 125 uit het liedboek voor de kerken. In de hier aangeboden versie is het persistente 'veni veni' (o kom), waarmee elke strofe begon, losgelaten. Ook het 'wees blij' van het keervers heb ik vervangen. Het 'gaude(te)' van de adventszondag moet voor mijn oor met 'verblijd u' worden vertaald, niet met 'wees blij!'. En het bleek mij niet mogelijk aan de latijnse tekst enig recht te laten wedervaren, wanneer elke strofe zou moeten beginnen met dat 'o kom!'. Ik heb dat dan ook naar het refrein verplaatst en het werkwoord 'verblijden' op een andere manier dan in het Gaudete-lied (verblijdt u in de Heer), namelijk transitief, in de laatste regel gezet. Het al te 'blatende' van het refrein zoals het in het Liedboek voor de kerken staat, is daarmee vermeden.'
(Deze toelichting is tevens opgenomen in 'Lied van de Week', december 1987).
Muziek
Bewerkingen om te zingen
In de documentatie bij 'Lied van de week' (december 1987) zijn enkele zettingen van Tom Löwenthal opgenomen. Hij schreef paarsgewijs bij ieder koppel strofen een doorgecomponeerde bewerking. Hierin valt een duidelijke opbouw in vocale intensiteit waar te nemen. Strofe 1 en 2 zijn eenstemmig solistisch gezet; strofe 3 en 4 zijn eenstemmig korisch bezet met een tweestemmigheid in de refreinen; strofe 5 is weer solistisch maar met vierstemmig achtergrondkoor ('vocalise') dat wellicht ook a capella uitvoerbaar is. Strofe 6 en 7 worden volledig vierstemmig door het koor gezongen, met een obligate instrumentale ondersteuning. Over het gehanteerde harmonische schema kan worden opgemerkt dat deze in praktisch alle strofen gelijk is; het harmonie-gebruik is overwegend instrumentaal van stijl, ook in de vocale zettingen, mede door het gebruik van 'schuivende' septime-akkoorden. (Toelichting ontleend aan het documentatiemateriaal bij 'Lied van de Week, december 1987.)
Muziekuitgaven
Zie Veni Emmanuel (melodie) voor een overzicht van alle (orgel)literatuur en koorbewerkingen van deze melodie.
Hymnologische informatie
- Eppie Dam maakte de Friese vertaling: O wiisheid, kom as rike taal
- Bernard Smilde schreef ook een vertaling in het Fries: O kom, o kom, Immanuël.
- De tekst in het Oud-Katholiek Gezangboek betreft de oorspronkelijke versie, zoals hierboven weergegeven; alle zeven Messiastitels zijn in deze vertaling terug te vinden.
- De tekst in Hemelhoog is een latere versie van Gezang 125 Liedboek voor de Kerken: O kom, o kom, Immanuël.
- De tekst in Liedboek 2013 is weer een aanpassing van Op aarde plant het kwaad zich voort, zie ook de Evangelische Liedbundel lied 99. In die versie staan de messiastitels steeds in de aanhef van de strofen.
- De beginregel in Gezangboek der Evangelisch-Lutherse Kerk luidt Daal tot ons af, Immanuel en het lied telt daar (slechts) drie strofen.
- In Gemeenschap van Christus zingt is een vertaling van Hilly Weima-Gjaltema opgenomen: zie O kom, o kom, Immanuël (Weima-Gjaltema).
- In het Abdijboek wordt de melodie van O Heiland, reiss die Himmel auf (melodie) gebruikt; bij deze vierregelige melodie vervallen de woorden van het refrein.
Literatuur
Toelichting:
- Wim Kloppenburg, in: Muziek&Liturgie, 83 (2014) nr. 6, p. 48-50, Over Gezang 125 en NLB 466 (die volgens Kloppenburg twee wezenlijk verschillende liederen zijn)
- http://www.wimkloppenburg-hymnologie.nl/lbk125.htm
- Wim Kloppenburg, in: Muziek&Liturgie, 92 (2023) nr. 6, p. 27, Een nodeloze verandering in een bekend adventslied
- Liedboekcompendium: https://www.liedboekcompendium.nl/lied/466-o-wijsheid-daal-als-vruchtbare-taal-4_3_5
- S.de Vries/C.Brandenburg: toelichting bij tekst en melodie in: Lied van de week, december 1987.
- In wind en vuur - III, blz. 803-808.
Culturele informatie
- Uitvoering door Enya:
- O come, O come, Emmanuel - (Piano/Cello) - ThePianoGuys:
