O zalig licht, Drievuldigheid

Dit lied is te vinden in de volgende veelgebruikte liedbundel(s):

Liedboek 2013 237 (a) Liedboek voor de kerken Gezang 253 (b) Oud-Katholiek Gezangboek 347 (c), 962 (c)
Mogelijk staat het ook in andere liedbundels. Kijk hiervoor in de infobox rechts, onder het kopje 'Liedbundels'.

O zalig licht, Drievuldigheid
Vorm	Strofelied
Herkomst
Titel	O lux beata Trinitas
Taal	Latijn
Tekst
Dichter	Ambrosius
Vertaler	Jan Willem Schulte Nordholt Bernard Smilde (Fr)
Metrisch	8-8-8-8
Muziek
Componist	John Bishop (a)
Melodie	Illsley (a) O lux beata Trinitas (Kempten) (b) Conditor alme siderum (d) Komm, Gott Schöpfer, Heiliger Geist (e)
Herkomst	Kempten, ca. 1000 (b) Gregoriaans, 8e toon (c) Gregoriaans (d) Wittenberg 1533 (e)
Solmisatie	1-1-5-1-2-3-4-3-2-1 (a) 6-5-4-2-4-4-6-4-5-5 (b) 5-6-5-4-2-3-4-5-6-6-5 (c) 3-1-3-5-5-6-4-5 (d) 5-6-5-4-5-1-2-1 (e)
Gebruik
Kerkelijk jaar	Trinitatis
Getijde v/d dag	Avond
Liedbundels
Liedboek 2013 237 (a)
Liedboek voor de kerken Gezang 253 (b)
Oud-Katholiek Gezangboek 347 (c), 962 (c)
Alle liederen van Luther 28 (b)
Gezangboek EBG 235 (e)
Lieteboek 2013 237 (a)
Laus Deo 960 (d)
Lieteboek foar de tsjerken 253 (b)

O zalig, licht, Drievuldigheid is de vertaling van O lux beata Trinitas. De tekstdichter is anoniem; het is ook wel toegeschreven aan Ambrosius (ca. 340-397). Het is mogelijk dat Jan Willem Schulte Nordholt zich bij de vertaling mede gebaseerd heeft op de Duitse vertaling van Martin Luther, Der du bist drei in Einigkeit.

Opname beluisteren

• John Bishop, Illsley, melodie a:

• Gregoriaanse melodie c:

• Henk Lemckert Melodie A op orgel Abdijkerk van Loosduinen C.F. in sopraan (liedboekzettingen.nl)

• Henk Lemckert Melodie B op orgel Abdijkerk van Loosduinen. C.F. in tenor. Te beluisteren op: (Liedboekzettingen.nl)

Tekst

De Nederlandse tekst is auteursrechtelijk beschermd en kan daarom hier niet worden weergegeven. De tekst in het Latijn luidt:

O lux, beata Trinitas,
et principalis Unitas,
iam sol recedit igneus,
infunde lumen cordibus.

Te mane laudum carmine,
te deprecemur vespere:
te nostra supplex gloria
per cuncta laudet saecula.

Deo Patri sit gloria,
eiusque soli Filio,
cum Spiritu Paraclito,
et nunc, et in perpetuum.

Ontstaan

O Lux, beata Trinitas is een oudkerkelijke avondhymne. In de traditie kreeg het lied een vaste plaats in vesper van de zondagavond (elke tweede en vierde week). De Nederlandse vertaling werd gemaakt door Jan Willem Schulte Nordholt, als onderdeel van de uitgave Hymnen. Een bloemlezing met muziek uit de vroeg-christelijke gezangen van de Latijnse en Griekse kerk (J.W. Schulte Nordholt en J. van Biezen; Tournai 1967).
Waarschijnlijk is dit het laatste lied dat Luther bewerkte; het verscheen in 1543 in het 'Klug'sch Gesangbuch', zonder nadere aanduiding en zelfs zonder melodie. Luther vertaalde van de hymne de eerste twee regels bijna letterlijk en hield zich voorts aan de strekking van het avondlied. Johannes Kulp veronderstelt (in 1935) dat Luther het lied schreef onder indruk van het verlies van zijn dochtertje Magdalena in 1542, en dat hij ook zijn eigen einde voelde naderen. Het lied zou (dus) vooral met Luthers eigen levensavond verbonden zijn.

Inhoud

Kenmerkend voor dit lied is de lichtsymboliek: O lux, beata Trinitas - O zalig licht, Drievuldigheid. God wordt aangesproken met het beeld licht, nu de zon ondergaat. Dergelijke lichtsymboliek is kenmerkend voor vroegkerkelijke avondhymnen, en voor de vesper - als bij het vallen van de avond het licht werd aangestoken.
De beginregels van de door Schulte Nordholt vertaalde strofen luiden:

• 1. O zalig licht, Drievuldigheid
• 2. U loven we in de dageraad
• 3. Aan God de Vader zij de eer.

Muziek

Muziekuitgaven

Zie Illsley (melodie) voor een overzicht van alle (orgel)literatuur en koorbewerkingen bij melodie a.

Zie O lux beata Trinitas (Kempten) (melodie) voor een overzicht van alle (orgel)literatuur en koorbewerkingen bij melodie b.

Zie Komm, Gott Schöpfer, Heiliger Geist (melodie) voor een overzicht van alle (orgel)literatuur en koorbewerkingen bij melodie c.

Zie Conditor alme siderum (melodie) voor een overzicht van alle (orgel)literatuur en koorbewerkingen bij melodie d.

Hymnologische informatie

• In Liedboek voor de Kerken (1973) is Schulte Nordholts vertaling gecombineerd met de oorspronkelijke melodie, in navolging van het boek van Schulte Nordholt en Van Biezen. In Liedboek 2013 is de Engelse traditie gevolgd, waarbij oude hymnen vaak gecombineerd worden met latere melodieën. In dit geval werd dat de tune Illsley van John Bishop (1665-1737).
• Bernard Smilde maakte de Friese vertaling: O sillich ljocht, Trije-ienichheid

Literatuur

Toelichting:

• Liedboekcompendium: https://www.liedboekcompendium.nl/lied/237-o-zalig-licht-drievuldigheid-2_2_8
• J. van Biezen & J.W. Schulte Nordholt, Hymnen. Een bloemlezing met muziek uit de vroeg-christelijke gezangen van de Latijnse en Griekse kerk. Tournay 1967
• Ignace de Sutter: Psalmen, Hymnen en Liederen, blz. 215
• Arie Eikelboom, Hymnologie I, blz. 58
• Arie Eikelboom, Hymnologie II (2011), p. 76-78
• http://www.wimkloppenburg-hymnologie.nl/triniteit.htm#xl_Kyrie