Hoe zal ik U ontvangen

Dit lied is te vinden in de volgende veelgebruikte liedbundel(s):

Liedboek 2013 441 (a) Liedboek voor de kerken Gezang 117 (a) Gereformeerd Kerkboek Gezang 78 (b) Op Toonhoogte 2015 81 (b) Weerklank 109 (b), 110 (a) Using "Zangbundel Joh. de Heer" as property chain is not permitted during the annotation process.Zangbundel Joh. de Heer 602
Mogelijk staat het ook in andere liedbundels. Kijk hiervoor in de infobox rechts, onder het kopje 'Liedbundels'.

Hoe zal ik U ontvangen
Vorm	Strofelied
Herkomst
Titel	Wie soll ich dich empfangen
Taal	Duits
Land	Duitsland
Periode	1653
Tekst
Dichter	Paul Gerhardt
Vertaler	J.J.L. ten Kate C.B. Burger Sytze de Vries (d) Fedde Schurer (Fr) Bernard Smilde (Fr)
Bijbelplaats	Matteüs 21:1-10 Marcus 11:1-10 Lucas 3:1-6 Filippenzen 2:5-8 Johannes 12:13
Metrisch	7-6-7-6-7-6-7-6
Muziek
Componist	Johann Crüger (a) Melchior Teschner (b) Hans Leo Hassler (c)
Melodie	Wie soll ich dich empfangen (a) Valet will ich dir geben (b) Herzlich tut mich verlangen (c)
Solmisatie	1-3-4-5-5-4-3 (a) 1-5-5-6-7-1-1 (b) 3-6-5-4-3-2-3 (c)
Gebruik
Kerkelijk jaar	Adventstijd
Liedbundels
Liedboek 2013 441 (a)
Liedboek voor de kerken Gezang 117 (a)
Gereformeerd Kerkboek Gezang 78 (b)
Op Toonhoogte 2015 81 (b)
Weerklank 109 (b), 110 (a)
Zangbundel Joh. de Heer 602
119 Gezangen 10 (a)
119 Gezangen 10a (b)
Gezangboek der ELK 5 (a)
Gezangboek der ELK 5a (b)
Hervormde Bundel 1938 1 (b)
Liederen van het Leger des Heils 447
Lieteboek 2013 441 (a)
Lieteboek foar de tsjerken Gezang 117 (a)
Op Toonhoogte 67 (b)
Uit aller mond 28 (b)
Liederen voor de Gemeentezang 155 (b)
Liedbundel met Bijbellezingen 259 (a*)
Op vleugels 46 (d)
E&R-liedbundel 1 114
Vervolgbundel Evang. Gezangen 270
Geestelijke Liederenschat 1935 111

Rechten
Rechthebbende	Liedboek bv (vertaling)

Hoe zal ik U ontvangen is een vertaling van het adventslied Wie soll ich dich empfangen. De tekst is van de dichter Paul Gerhardt (1607-1676). De melodie is van Johann Crüger. Het lied wordt ook gezongen op de melodie Valet will ich dir geben van Melchior Teschner.

Opname beluisteren

• Melodie a, Crüger:

Opname vanuit de Columnakerk te Groningen

Thomaner Chor Leipzig

Melodie b, Valet will ich dir geben:

• Henk Lemckert op Orgel Abdijkerk van Loosduinen C.F. in tenor (liedboekzettingen.nl)

Tekst

Dit lied heeft een markante geschiedenis met vertalingen. Daarom nemen we hier de tekst op van Paul Gerhardt (het origineel), de vertaling uit het Liedboek voor de kerken (1973) en de vertaling van Sytze de Vries die is opgenomen in Liedboek (2013) en in Weerklank.

Origineel	Vertaling Liedboek voor de kerken (1973)	Vertaling Liedboek (2013)
1. Wie soll ich dich empfangen und wie begegn ich dir, o aller Welt Verlangen, o meiner Seelen Zier? O Jesu, Jesu, setze mir selbst die Fackel bei, damit, was dich ergötze, mir kund und wissend sei. 2. Dein Zion streut dir Palmen und grüne Zweige hin, und ich will dir in Psalmen ermuntern meinen Sinn. Mein Herze soll dir grünen in stetem Lob und Preis und deinem Namen dienen, so gut es kann und weiß. 3. Was hast du unterlassen zu meinem Trost und Freud, als Leib und Seele saßen in ihrem größten Leid? Als mir das Reich genommen, da Fried und Freude lacht, da bist du, mein Heil, kommen und hast mich froh gemacht. 4. Ich lag in schweren Banden, du kommst und machst mich los; ich stand in Spott und Schanden, du kommst und machst mich groß und hebst mich hoch zu Ehren und schenkst mir großes Gut, das sich nicht lässt verzehren, wie irdisch Reichtum tut. 5. Nichts, nichts hat dich getrieben zu mir vom Himmelszelt als das geliebte Lieben, damit du alle Welt in ihren tausend Plagen und großen Jammerlast, die kein Mund kann aussagen, so fest umfangen hast. 6. Das schreib dir in dein Herze, du hochbetrübtes Heer, bei denen Gram und Schmerze sich häuft je mehr und mehr; seid unverzagt, ihr habet die Hilfe vor der Tür; der eure Herzen labet und tröstet, steht allhier. 7. Ihr dürft euch nicht bemühen noch sorgen Tag und Nacht, wie ihr ihn wollet ziehen mit eures Armes Macht. Er kommt, er kommt mit Willen, ist voller Lieb und Lust, all Angst und Not zu stillen, die ihm an euch bewusst. 8. Auch dürft ihr nicht erschrecken vor eurer Sünden Schuld; nein, Jesus will sie decken mit seiner Lieb und Huld. Er kommt, er kommt den Sündern zu Trost und wahrem Heil, schafft, dass bei Gottes Kindern verbleib ihr Erb und Teil. 9. Was fragt ihr nach dem Schreien der Feind und ihrer Tück? Der Herr wird sie zerstreuen in einem Augenblick. Er kommt, er kommt, ein König, dem wahrlich alle Feind auf Erden viel zu wenig zum Widerstande seind. 10. Er kommt zum Weltgerichte: zum Fluch dem, der ihm flucht, mit Gnad und süßem Lichte dem, der ihn liebt und sucht. Ach komm, ach komm, o Sonne, und hol uns allzumal zum ewgen Licht und Wonne in deinen Freudensaal.	1. Hoe zal ik U ontvangen, hoe wilt Gij zijn ontmoet, der wereld hoogst verlangen, des harten heiligst goed? Wil zelf uw fakkel dragen in onze duisternis, opdat wat U behage ons klaar en zeker is. 2. Uw Sion strooit U palmen en meien voor uw voet, en ik breng U in psalmen mijn jubelende groet. Mijn hart zal openspringen gelijk ontluikend groen, ik wil uw naam lofzingen zoveel mijn lied kan doen. 3. Ver van de troon der tronen en 's hemels zonneschijn wilt Ge onder mensen wonen, der mensen broeder zijn. Met God wilt Ge ons verzoenen, tot God heft Ge ons omhoog, en onder millioenen hebt Gij ook mij in 't oog. 4. 'k Lag machteloos gebonden Gij komt en maakt mij vrij! Ik was bevlekt met zonden Gij komt en reinigt mij! Het leven was mij sterven tot Gij mij op deedt staan. Gij doet mij schatten erven, die nimmermeer vergaan. 5. Zo diep waart Gij bewogen: Gij daaldet van uw troon; uit godlijk mededogen zocht Gij der mensen woon, Gij die de last der volken, hun plagen duizendvoud, wat niemand kan vertolken, in liefde omsloten houdt. 6. Gij zwaarbeproefde schare ten dode toe benard, daar gaat een blijde mare, o schrijf die in uw hart: al drukt het kruis uw schouder, al dooft het laatste licht, uw Trooster en Behouder staat voor uw aangezicht. 7. Nog eens zal Hij verschijnen als richter van 't heelal, die 't hoofd van al de zijnen voor eeuwig kronen zal. Nog is die dag verborgen, wacht hem gelovig af, terwijl de grote morgen reeds schemert boven 't graf.	1. Hoe zal ik U ontvangen, wat wordt mijn eerste groet? U, ieders hartsverlangen, vervult ook mij met gloed! O Jezus, licht der wereld, verlicht mij, dat ik weet waarmee ik U moet eren, U waardig welkom heet. 2. Heel Sion strooit haar palmen als vaandels voor uw voet. En ik stem in met psalmen waarmee ik U begroet. Zo zal ik U ontvangen: mijn lofzang is de twijg, mijn zangen zijn het vaandel dat zich in eerbied neigt. 3. Wat hebt U opgegeven om mij nabij te zijn, toen mijn armzalig leven getekend was door pijn? Zo veel was mij ontnomen waarin ik vreugde vind, maar toen bent U gekomen en wist ik mij bemind. 4. Van boeien die mij bonden ben ik door U bevrijd. U redt mij ongeschonden uit alle haat en nijd. U houdt mij hoog in ere. Daarbij valt in het niet wat alle goud ter wereld aan aardse rijkdom biedt. 5. Niets dreef U uit den hoge naar wat wij mensen zijn, dan liefde, louter liefde. U ziet de schuld en pijn, waarmee wij allen falen, maar houdt die grote last, de wereld met haar kwalen, in uw erbarmen vast. 6. Schrijf, mensen, in uw harten dit, als verdriet u kwelt, uw tranen u verwarren om moeiten ongeteld. Houd moed, tot Hij zal komen, Hij is met u begaan. De trooster uit uw dromen, zie Hem nu voor u staan! 7. Waarom u zorgen maken met vragen, dag en nacht, hoe u Hem zult ontvangen met uw gebrek aan kracht? Hij komt, Hij komt met liefde, wil zo graag bij u zijn! Want Hij weet van uw grieven, en Hij stilt al uw pijn. 8. Ook hoeft geen mens te vrezen die aan zijn zonden lijdt, want Hij komt u genezen met zijn genegenheid. Uw trooster is nu nabij, die uw vergeving is! Met alle kinderen deelt Hij zijn vaders erfenis. 9. Laat uw belagers brallen met al hun haat en nijd. De Heer verstrooit hen allen, een oogwenk duurt die strijd. Hij komt, Hij komt, uw koning, en wie hem ook weerstaan, bespotten en Hem honen, niemand zal Hem verslaan. 10. Hij zal de wereld richten, berecht wie Hem bevocht. Genadig zal Hij lichten voor wie Hem heeft gezocht. Kom haastig, licht der wereld, en leid ons allemaal uw grote vreugde binnen, uw feest, uw liefdesmaal.

Inhoud

In het Compendium bij de Gezangen in het Liedboek voor de Kerken staat een uitvoerig en kritisch verhaal over de vertaling van dit lied: "De dichter van dit overbekende en geliefde adventslied is Paul Gerhardt, - maar vermoedelijk zullen slechts weinig Nederlandse kerkgangers de originele tekst 'Wie soll ich Dich empfangen' ooit onder ogen hebben gehad. Het lied is ten onzent geïntroduceerd via de Vervolgbundel bij de Evangelische gezangen, in een vertaling van J.J.L. ten Kate, met 9 van de 10 strofen (7 en 8 blijken te zijn samengevoegd), die op vele punten wel bijzonder 'vrij' genoemd mag worden. Zo stond het ook nog als Gezang 1 in de Hervormde bundel-1938, met dien verstande dat men zich in de slotstrofe nòg verder van de Duitse tekst verwijderde door niet langer te lezen: 'Nog eenmaal zal Hij komen / als Rechter van 't heelal, / die 't hoofd van alle vromen / voor eeuwig kronen zal', maar 'Nog eens zal Hij verschijnen / als Rechter van 't heelal, / die 't hoofd van al de zijnen / voor eeuwig kronen zal'. In het Liedboek voor de kerken vinden we nu 7 strofen, waarvan een viertal (namelijk 1, 2, 5 en 6) een gedeelte blijkt te vormen van een geheel nieuwe vertaling (van alle 10 strofen dus) door ds. C.B. Burger, gemaakt tijdens de eerste fase der werkzaamheden van de Hervormde Gezangencommissie, terwijl de coupletten 3, 4 en 7 (die laatste met de 'correctie' van 1938) alsnog van Ten Kate afkomstig zijn. Kennelijk heeft men de 'millioenen' in de 3e strofe (regel 7) niet durven afschrijven, terwijl Gerhardt daar in zijn lofgebed een heel andere tekst heeft. En al even ver wijkt het volgende couplet van Ten Kate, hoe poëtisch-waardevol het op zichzelf ook is, van de Duitse 4e strofe af.

Had men de complete nieuwe vertaling aanvaard, dan zou die in menig opzicht groter recht hebben laten wedervaren aan het verstilde, goeddeels naar binnen gekeerde lied, dat Gerhardt in feite heeft geschreven. Maar men vond dat te langademig en heeft daardoor met name de structuur van het origineel zo betreurenswaardig ontzet, - waarin namelijk twee duidelijk-corresponderende helften zijn aan te wijzen; de eerste vijf strofen vormen een hoogstpersoonlijk gebed tot de Heiland, de tweede vijf zijn een daarmee parallel lopende vertroosting, die tot de gemeente gericht is, beginnende met de bemoediging: 'Das schreib dir in dein Herze, - du hochbetrübtes Heer', waarmee inderdaad in het Liedboek voor de kerken het 6e couplet overeenkomt: 'Gij zwaarbeproefde schare, / ten dode toe benard, / daar gaat een blijde mare, / o schrijf die in uw hart'. De daarop volgende notie 'al drukt het kruis uw schouder', die ds. Burger geïntroduceerd heeft, staat niet in de tekst; wat er wèl staat, namelijk een zeer concrete pastorale vertroosting in de schrikwekkende verwarring van destijds, heeft de redactie weggelaten.

Wat - met name in combinatie met de melodie van Crüger - ook bijzonder betreurenswaardig is, is het feit dat in de tekst van de eerste strofe het indringende 'O Jesu, Jesu' wegvertaald is. Feitelijk blijft in de nu gehandhaafde bewoording de Aangesprokene zelfs helemaal ongenoemd, wat zeker beneden de maat van Gerhardts bedoeling is.

Kortom: juist wie zich gaat verdiepen in wat er in de 17e eeuw gezegd en gezongen is, krijgt het wat moeilijk met LvdK Gezang 117 zoals wij het nu hebben. Waarbij dan nog in het midden is gelaten, of wij inderdaad zouden kunnen zingen zoals Gerhardt (en Crüger!) het gedaan hebben. Zij hebben de Schriften anders gehoord dan wij, dat is duidelijk, ook al lazen zij dezelfde woorden. Een sprekend voorbeeld daarvan biedt ook nog strofe 2. Knooppunt in dat couplet is het woord 'groen' (ook dat is in de vertaling helaas weggevallen); maar zouden wij zó 'Uw Zion' kunnen identificeren met ons eigen hart, en daarmee de komst van Israëls Messias tot de Gods-stad radicaal spiritualiseren? Het lijkt wel zeker, dat Jezus andere visioenen voor ogen had, toen Hij Jeruzalem binnenreed; de treurnis over de puinhopen in de kreunende Duitse landen kwam daar misschien nog het meeste mee overeen." (Auteur: W.G. Overbosch)

(Bron: Compendium bij de 491 gezangen in het Liedboek voor de Kerken).

Muziek

Vervolg uit het Compendium: "De gemeente in Nederland heeft Gerhardts lied altijd gezongen op de melodie 'Valet will ich dir geben' van Melchior Teschner (zie bij Gezang 3), terwijl het nu in het Liedboek voor de kerken genoteerd staat met de eigen zangwijs, die Johann Crüger er voor heeft geschreven, - en dié melodie was ons tot voor kort nog helemaal vreemd. Ook in de Duitse landen is ze overigens lang 'ondergedoken' geweest en pas weer in ere hersteld via de invoering van het Evangelisches Kirchengesangbuch, dat zich zorgvuldig rekenschap heeft gegeven van de verschillende drukken der Praxis pietatis melica. En daaruit blijkt, dat Crüger, deze 'director musices' aan de Nikolai-kerk te Berlijn, die de eerste tien drukken van dit grote en steeds (van 148 tot 1316 liederen) uitgroeiende gezangboek verzorgde, door het 'Wie soll ich dich empfangen' van zijn vriend Gerhardt zeer geraakt is. Ook al zou die tekst dus oorspronkelijk (en dat was in 1651 in Mittenwalde, dat bitter onder de Dertigjarige Oorlog had geleden, - toen Gerhardt dus nog niet in Berlijn stond) op Teschners melodie geschreven zijn (en hoe váák komt het niet voor, dat een dichter bij het neerschrijven van een lied een bepaalde zangwijs in het hoofd heeft, die naderhand door een veel evidenter en meer karakteristieke melodie wordt vervangen), dan nog is die van Crüger te prefereren, al was het alleen maar vanwege zijn zorgvuldige luisteren naar de eerste strofe.

Het markante van Crügers melodie is namelijk haar doorgaande ingetogenheid, die zich hélemaal beweegt binnen de ruimte van een kwint, - behalve in de 5e regel, waar het gebed zijn hoogtepunt heeft (althans in de Duitse versie!) en zich zéér direct tot Jezus wendt. De hoge es" die daar vanaf de bes' als inzet bereikt wordt, is kennelijk ter ondersteuning van de naam 'Jezus' bedoeld, - en om de twee lettergrepen van die naam tot volle gelding te brengen, bedient de componist zich dan ook van een schrijfwijze, waarmee hij zich door bestudering van het Geneefse psalter in toenemende mate vertrouwd had gemaakt; de manier, waarop de kwartnoten en de halven hier gebruikt worden (met een syncope in de tweede regel-helft) is wel heel karakteristiek.

Het lied in het Liedboek voor de Kerken geeft dus op een opmerkelijke manier uitdrukking aan de kennis, verkregen door een intieme vriendschap; er kan over de saamhorigheid van tekst en melodie, zoals het Liedboek die nu aangeeft (in 1950 dus hersteld in het EKG in 1955 overgenomen door het Gezangboek der Evang. Lutherse Kerk in Nederland, en in 1962 ook afgedrukt in de 119 Gezangen in gebruik bij de Gereformeerde Kerken), nauwelijks enige twijfel bestaan."

(Bron: Compendium bij de 491 gezangen in het Liedboek voor de Kerken)

Muziekuitgaven

Zie Wie soll ich dich empfangen (melodie) voor een overzicht van alle (orgel)literatuur en koorbewerkingen bij melodie a.

Zie Valet will ich dir geben (melodie) voor een overzicht van alle (orgel)literatuur en koorbewerkingen bij melodie b.

Zie Herzlich tut mich verlangen (melodie) voor een overzicht van alle (orgel)literatuur en koorbewerkingen bij melodie c.

Hymnologische informatie

• De tekst in het Liedboek voor de kerken is een vertaling van het lied van Paul Gerhardt door C.B. Burger, waaraan drie strofen uit de vertaling van J.J.L. ten Kate zijn toegevoegd. De volledige vertaling van Ten Kate is te vinden in de Hervormde gezangenbundel van 1938 (Gezang 1) en in het Gezangboek der Evangelisch-Lutherse Kerk (gezang 5 en 5a).
• De versie in de Liedbundel met Bijbellezingen heeft strofen 1, 3, 4 en 7 uit het Liedboek voor de Kerken plus (als 4e) een sterk afwijkende variant van de 3e strofe.
• De tekst van J.J.L. ten Kate is afkomstig uit de Vervolgbundel op de Evangelische Gezangen (270).
• De tekst van Burger, met drie strofen van Ten Kate, is te vinden in het Gezangboek van de Evangelische Broedergemeente in Nederland (EBG): de strofen 1, 2, 4, 6 t/m 10 en 12 vormen de vertaling van Burger, de strofen 3, 5 en 11 zijn uit de vertaling van Ten Kate daaraan toegevoegd.
• De overige bundels hebben een gedeelte van de vertaling van Ten Kate opgenomen. Daarbij wordt de melodie van Melchior Teschner gebruikt.
• Voor Liedboek 2013 maakte Sytze de Vries een geheel nieuwe vertaling.
• In Weerklank staan twee versies naast elkaar. Lied 109 is de versie uit het Liedboek voor de kerken (1973) bewerkt door A. Schroten en Henk in 't Veld met de melodie van M. Teschner. Lied 110 is de versie uit Liedboek 2013 met tekst van Sytze de Vries en de melodie van Johann Crüger.
• Fedde Schurer en Bernard Smilde hebben de Friese vertaling gemaakt: Hoe kom ik Jo temjitte

Liedbundels

• EBG 75 (a) (12 strofen)
• ELK 5 (8 strofen)
• LvdK Gz 117 (a) (t.o.v. EBG: str. 1, 2, 3, 5, 6, 7, 11)
• UAM 28 (b) (vert. Ten Kate, str. 1, 3, 4, 9)
• GKB 78 (b) (vert. Ten Kate, str. 1, 4, 5, 9)
• OT 67 (b) (vert. Ten Kate, str. 1, 3, 9)
• OT (2015) (b) (vert. Ten Kate, str. 1, 3, 9)
• JdH 602(b) (vert. Ten Kate, str. 1,2, 3, 9)
• LvdG 155(b) ( bew. Chris Eijer van Ten Kate, 1,3,5,9)
• E&R-liedbundel 1 heeft alleen vers 6 in de versie Ten Kate / Teschner.
• GLs1935- 9 strofen, bewerkt, gewijzigde volgorde

Literatuur

Toelichtingen:

• Liedboekcompendium: https://www.liedboekcompendium.nl/lied/441-hoe-zal-ik-u-ontvangen-4_1_1
• Met uw instemming 3-3-49
• Liederkunde zum Evangelischen Gesangbuch 2-7 (C.Bunners)
• Arie Eikelboom, Hymnologie VII, blz. 58-59 (melodie)
• Arie Eikelboom, Hymnologie VII, blz. 150-166
• Wil zelf uw fakkel dragen / W.I. Doude van Troostwijk. In: Dagboek bij het liedboek. Kampen : Kok, p. 19 (liedmeditatie)

Culturele informatie

• Uitvoering door Vocalconsort Leipzig van het originele lied, melodie Crüger:

• Uitvoering van het Duitse lied in jazz-uitvoering, melodie Crüger:

Externe links

• De Nederlandse tekst uit de Hervormde bundel 1938.
• De Nederlandse tekst als gezang 10 “Hoe zal ik U ontvangen “ uit de 29 enige gezangen.
• Op deze site is de originele Duitse tekst te vinden.
• Artikel over het lied op Duitse Wikipedia (Duits).
• Informatie over het lied, met bladmuziek, akkoordenschema, luistervoorbeeld (Duits).
• Lutsen Kooistra. Poezie met een doorleefde theologie en dogmatiek. Website Het goede leven.
• Artikel over het lied op Liedboekcompendium.