Tips nodig? Zo kun je een lied zoeken. Hier vind je een overzicht van alle liedbundels.
Wil je ons werk steunen? Hier vind je meer over doneren of koop onze unieke Ubi-cari-tas.
|
Nu is de dag ten einde
| Infobox |
|---|
| Oorspronkelijke titel |
| Nun sich der Tag geendet |
| Tekst |
| Gerhard Tersteegen; vert.: Ad den Besten |
| Muziek |
| Heinrich Isaak/Bartholomäus Gesius |
| Melodie |
| O Welt, ich muss dich lassen |
| Bundel(s) |
| LB 244; LvdK Gz 389; 102 Gez 58 |
| Gebruik |
| Avond, voleinding, levenseinde |
| Solmisatieschema |
| 1-1-2-3-5-4-3 |
| Metrisch schema |
| 7-7-6-7-7-8 |
| (Bron: Pieter Endedijk) |
Inhoud
Titel
Oorspronkelijke taal en titel
Het lied is oorspronkelijk geschreven in het Duits 'Nun sich der Tag geendet'.
Liedbundel(s)
| Dit lied is opgenomen in de volgende liedbundels: | |
|---|---|
| Liedboek 2013 | |
| Nu is de dag ten einde | 244 |
| Liedboek voor de kerken 1973 | |
| Nu is de dag ten einde | Gezang 389 |
| Evangelisches Gesangbuch 1994 (Duitsland) | |
| Nun sich der Tag geendet | 478 (tekst) |
| O Welt, ich muss dich lassen | 521 (melodie) |
Opname beluisteren
Tekst
De tekst is auteursrechtelijk beschermd en kan daarom hier niet worden weergegeven.
Ontstaan
Inhoud
Het lied is het laatste deel van een veel omvangrijker 'Morgen- und Abendopfer', waarin de hele dag, van morgen tot avond, in het licht van de eeuwigheid wordt gesteld. Het verscheen voor het eerst in de vierde druk van Tersteegens 'Geistlichs Blumengärtlein' (1745). Het gaat hier niet om de reële gevaren van de nacht (net zomin als in zijn andere avondlied 'De avond komt, de zon daalt in het westen' - LvdK gezang 388).
Dichter
Gerhard Tersteegen (1697-1769)
Vertaler
Ad den Besten (1923)
Muziek
Componist
Heinrich Isaac (ca. 1445-1517) componeerde de melodie en de zetting. Hij is geboren in de Zuidelijke Nederlanden. Hij studeerde en werkte in Italië, o.a. in Florence. Hij leidde ten tijde van Maximiliaan I de hofkapel in Innsbruck, in die tijd een Europees centrum van de kunst. Bartholomäus Gesius
Melodie
Het lied is een bewerking van het lied 'Innsbruck, ich muss dich lassen' van Heinrich Isaac (ca. 1445-1517). Het is voor het eerst opgeschreven in 1495. Het lied is met andere teksten en met wijzigingen in de melodie in het geestelijk repertoire terechtgekomen. Een zogeheten contrafact. Het oorspronkelijke lied is waarschijnlijk een gedicht van Zuid-Duitse handwerkslieden die het lied zongen bij het verlaten van de stad Innsbruck, op weg naar een vreemd land. Op de melodie van het oorspronkelijke lied zijn veel verschillende teksten gemaakt.
In 1505 verscheen het lied met een geestelijke tekst in Ein Liedlein von Sankt Anna und Loachim. Het werd toen een lied over het verlaten van de wereld: O Welt, ich muss dich lassen.
Paul Gerhardt (1607-1676) schreef het avondlied Nun ruhen alle Wälder op deze melodie. J.S. Bach gebruikte de melodie twee keer in de Mattheus Passion. De eerste keer met de titel Ich bin's, ich sollte büssen (nr. 16) en de tweede keer met de tekst Wer hat dich so geschlagen (nr. 44).
Liederen met dezelfde melodie
Dezelfde melodie is voorzien van verschillende teksten die onder andere nummers in liedbundels staan.
| Deze melodie is ook gebruikt bij de volgende liederen: | |
|---|---|
| Liedboek voor de kerken 1973 | |
| De zonden zijn vergeven | Gezang 365 |
| Evangelisches Gesangbuch 1994 (Duitsland) | |
| Nun ruhen alle Wälder | 477 |
| In allen meinen Taten | 368 |
| O Welt, ich muss dich lassen | 521 |
| Die Herrlichkeit der Erden | 527 |
| Herr, erhöre! Herr, erhöre | 423 |
<videoflash>3z3pg7Ocmx8|400|200</videoflash>
<videoflash>ENf0nFb4cO8|400|200</videoflash>
Zettingen
Bewerkingen om te zingen
Van deze melodie zijn veel koorbewerkingen beschikbaar. De zetting van Isaac in de database IMSLP van het lied.
Raadpleeg ook de Choralwiki voor verschillende versies van de bladmuziek. Oorspronkelijke lied: Innsbruck, ich muss dich lassen Koorzettingen
Nun ruhen alle Wälder in de zetting van J.S. Bach
<videoflash>huzKg2My2KE|300|150</videoflash>
Bewerkingen om te spelen
J.S. Bach schreef een fughette voor orgel over Nun ruhen alle Wälder (BWV 756).
Johannes Brahms gebruikt in zijn Elf Choralvorspiele (Opus 122) twee keer de melodie van het lied O Welt, ich muss dich lassen (nr. 3 en nr 11)
Liturgisch gebruik
Avondlied, uitvaart
Hymnologische informatie
Culturele informatie
Literatuur
Toelichting:
- Arie Eikelboom, Hymnologie III, blz. 152-154 (melodie) (ISBN 978-90-816827-0-1)
- Arie Eikelboom, Hymnologie IX, blz. 343-345 (ISBN 978-90-816827-8-7)
