Nu is de dag ten einde

Titel

Oorspronkelijke taal en titel

Het lied is een bewerking van het lied 'Innsbruck, ich muss dich lassen' van Heinrich Isaac (ca. 1445-1517). Het is voor het eerst opgeschreven in 1495. Het lied is met andere teksten en met wijzigingen in de melodie in het geestelijk repertoire terechtgekomen. Een zogeheten contrafact.

Liedbundel(s)

Dit lied is opgenomen in de volgende liedbundels:
Liedboek 2013
Nu is de dag ten einde	244
Liedboek voor de kerken 1973
Nu is de dag ten einde	Gezang 389
De zonden zijn vergeven	Gezang 365
Evangelisches Gesangbuch 1994 (Duitsland)
Nun ruhen alle Wälder	477
In allen meinen Taten	368
O Welt, ich muss dich lassen	521
Die Herrlichkeit der Erden	527
Nun sich der Tag geendet	478
Herr, erhöre! Herr, erhöre	423

Opname beluisteren

<videoflash>3z3pg7Ocmx8|400|200</videoflash>

<videoflash>ENf0nFb4cO8|400|200</videoflash>

Tekst

De tekst is auteursrechtelijk beschermd en kan daarom hier niet worden weergegeven.

Ontstaan

Het oorspronkelijke lied is waarschijnlijk een gedicht van Zuid-Duitse handwerkslieden die het lied zongen bij het verlaten van de stad Innsbruck, op weg naar een vreemd land. Op de melodie van het oorspronkelijke lied zijn veel verschillende teksten gemaakt.

In 1505 verscheen het lied met een geestelijke tekst in Ein Liedlein von Sankt Anna und Loachim. Het werd toen een lied over het verlaten van de wereld: O Welt, ich muss dich lassen.

Paul Gerhardt (1607-1676) schreef het avondlied Nun ruhen alle Wälder op deze melodie. J.S. Bach gebruikte de melodie twee keer in de Mattheus Passion. De eerste keer met de titel Ich bin's, ich sollte büssen (nr. 16) en de tweede keer met de tekst Wer hat dich so geschlagen (nr. 44).

Inhoud

Het lied is het laatste deel van een veel omvangrijker 'Morgen- und Abendopfer', waarin de hele dag, van morgen tot avond, in het licht van de eeuwigheid wordt gesteld. Het verscheen voor het eerst in de vierde druk van Tersteegens 'Geistlichs Blumengärtlein' (1745). Het gaat hier niet om de reële gevaren van de nacht (net zomin als in zijn andere avondlied 'De avond komt, de zon daalt in het westen' - LvdK gezang 388).

Tekstdichter

Gerhard Tersteegen (1697-1769)

Vertaler

Ad den Besten (1923)

Muziek

Componist

Heinrich Isaac (ca. 1445-1517) componeerde de melodie en de zetting. Hij is geboren in de Zuidelijke Nederlanden. Hij studeerde en werkte in Italië, o.a. in Florence. Hij leidde ten tijde van Maximiliaan I de hofkapel in Innsbruck, in die tijd een Europees centrum van de kunst.

Liederen met dezelfde melodie

Dezelfde melodie is voorzien van verschillende teksten die onder andere nummers in liedbundels staan.

Dit lied is opgenomen in de volgende liedbundels:
Liedboek 2013
Nu is de dag ten einde	244
Liedboek voor de kerken 1973
Nu is de dag ten einde	Gezang 389
De zonden zijn vergeven	Gezang 365
Evangelisches Gesangbuch 1994 (Duitsland)
Nun ruhen alle Wälder	477
In allen meinen Taten	368
O Welt, ich muss dich lassen	521
Die Herrlichkeit der Erden	527
Nun sich der Tag geendet	478
Herr, erhöre! Herr, erhöre	423

Koorbewerking

Van dit lied zijn veel koorbewerkingen beschikbaar. De zetting van Isaac in de database IMSLP van het lied.

Raadpleeg ook de Choralwiki voor verschillende versies van de bladmuziek. Oorspronkelijke lied: Innsbruck, ich muss dich lassen Koorzettingen

Nun ruhen alle Wälder in de zetting van J.S. Bach

<videoflash>huzKg2My2KE|300|150</videoflash>

Orgelbewerking

J.S. Bach schreef een fughette voor orgel over Nun ruhen alle Wälder (BWV 756).

Johannes Brahms gebruikt in zijn Elf Choralvorspiele (Opus 122) twee keer de melodie van het lied O Welt, ich muss dich lassen (nr. 3 en nr 11)

Liturgisch gebruik

Avondlied, uitvaart