Toen midden in de wintertijd

Dit lied is te vinden in de volgende veelgebruikte liedbundel(s):

Liedboek 2013 495
Mogelijk staat het ook in andere liedbundels. Kijk hiervoor in de infobox rechts, onder het kopje 'Liedbundels'.

Toen midden in de wintertijd
Herkomst
Titel	It was in the moon of wintertime
Taal	Engels
Land	Canada
Periode	17e eeuw
Tekst
Dichter	Joke Ribbers
Bijbelplaats	Mat 2:1-12 Luc 2:8-14
Metrisch	8-6-8-6-8-8-6-4-7
Muziek
Melodie	Une jeune pucelle
Herkomst	Frans volkslied
Solmisatie	3-6-7-1-2-1-7-6-5-6-6-7-5-6
Gebruik
Kerkelijk jaar	Kerstnacht Kerstmorgen Epifanie
Liedbundels
Liedboek 2013 495

Toen midden in de wintertijd is een kerstlied. Het is een vrije hertaling door Joke Ribbers van een Canadees kerstlied (in het Engels), It was in the moon of wintertime, maar is niet een letterlijke vertaling van deze Engelse tekst. Het Engelse lied is weer gebaseerd op een origineel in de taal van de Huron indianen. De melodie is een Frans volksliedje 'Une jeune pucelle'

Opname beluisteren

• Melodie op blokfluit:

<html5media>File:Toen_midden_in_de_wintertijd.mp3</html5media>

Tekst

De tekst is auteursrechtelijk beschermd en kan daarom hier niet (volledig) worden weergegeven. De woordwolk geeft een indicatie van de taal die in het lied wordt gebruikt.

Woordwolk liedtekst

Ontstaan en inhoud

Dit lied, The Huron Carol, is het oudste kerstlied van Canada. Het is geschreven in 1641 door Jean de Brébeuf, hij werkte op de missiepost van de Jezuïeten in Sainte-Marie tussen de Huron Indianen in Canada.

Het lied lijkt een heel aardige poging om het Kerstverhaal voor de Huron-indianen toegankelijk te maken. De naam van God is vervangen door die van Manitou, die alle Karl May-lezers kennen als de Indiaanse oppergod. De herders zijn jagers geworden en de wijzen uit het Oosten zijn 'chiefs from far' en het kindje wordt gevonden 'in konijnebont gewikkeld'. Zoals gezegd: het lied lijkt een poging tot inculturatie van het Kerstverhaal. Dat is het ook, maar er zit een addertje onder het gras. Deze Engelse vertaling is geen letterlijke vertaling van het lied van Jean de Brébeuf. Het is een romantiserende vertaling uit 1926 van Jesse Edgar Middleton. Het origineel van de Brébeuf klinkt anders.

In een latere Engelse vertaling klinkt het anders. Manitou ontbreekt. Terecht, want dat was niet een God van de Hurons, maar van de Ojibwa. Het is een 'harder' lied geworden: de komst van Christus betekent ook een verlossing van de boze geesten. Je kunt je voorstellen dat de Jezuïeten die de Huron-indianen probeerden te bekeren dat zo inderdaad gezegd hebben. Het schattige konijnenbont is verdwenen, maar er is wel een echt Huron-gebruik voor in de plaats gekomen: het zalven van het hoofd. Het lijkt alsof de Jezuïeten dit Huron-gebruik hebben genoemd om het te kunnen associëren met de zalving van Christus.

Ook al zat er een bevoogdende bijklank in de vertaling van Middleton, toch zijn veel 'natives' blij met deze versie, omdat ook dat een oprechte poging tot inculturatie was. De vertaling van Middleton kan je ook zien als een reactie op een franse vertaling uit de 19e eeuw (Canada is ook franstalig) waarbij alle 'native'-elementen helemaal verdwenen waren. (Uitleg ontleend aan artikel Coen Wessel, zie link onderaan).

Muziek

• De muziek kan worden uitgevoerd met percussie instrumenten. Bijvoorbeeld zoals in deze uitvoering. Performed by the Prairie Rose Rangers at the Prairie Rose Chuckwagon Supper in Benton, Kansas on December 7, 2012.

<videoflash>WTlU2jO9VZI|300|170</videoflash>

• In 2002 werd deze docudrama gemaakt over de Bréboeuf en dit Kerstlied (duur: 45 min.):

<videoflash>hhijYWNlL9A|300|170</videoflash>

Hymnologische informatie

Dit lied kent een uitgebreide geschiedenis van vertalingen. Voor Nederland vertaalde Joke Ribbers de essentie van het lied in het Nederlands. Maar haar bronmateriaal bleek ook nog meer versies te kennen. Haar eerste vertaling stond in Zingen geloven]]. In 1997 heeft zij een nieuwe (vrije) vertaling gemaakt, gebaseerd op meer bronmateriaal. Die is opgenomen in Hoop van alle volken (99) t Was volle maan en wintertijd. Coen Wessel: "In 1997 sprak ik met Joke Ribbers over dit lied. Ze had toen ook de vertaling voor de bundel Hoop van alle Volken gemaakt. Ze bekende me dat ze, toen ze aan de versie van Zingend Geloven werkte, het lied niet goed begrepen had, omdat ze de achtergrond er niet van kende. Ze was blij dat ze ook de vertaling voor 'Hoop van alle Volken' kon maken die het lied volgens haar meer recht deed (zie HAV 99).

Culturele informatie

Een uitvoering van het Canadese lied in het Huron, Frans en Engels

<videoflash>D6IG6F6E5Ac|300|170</videoflash>

Onderwijs

Geschikt voor: groep 7/8

Werkvormen

• 1. Vertel dat dit lied is met geschiedenis.

Korte informatie: Het lied is gemaakt op de wijs van een Frans volkslied uit de 16e eeuw. In de 17e eeuw voer een missionaris uit Frankrijk naar Canada om de Indianen over Jezus te vertellen. Het was niet gemakkelijk, want in het begin wilden ze niets van hem weten. Bovendien waren de Huron en de Iroquois, twee indianenstammen, met elkaar in oorlog. In 1641 schreef hij een Indiaans kerstlied in het Huron. Het lied was aangepast aan het leven van de Huron-Indianen: volgens een Engelse vertaling uit 1926 zijn het in dat lied geen herders die de engelen horen, maar dappere jagers; Jezus wordt geboren in een hut van boomschors en in een konijnenvel gewikkeld, opperhoofden van ver weg geven Jezus vossen- en beverhuiden als geschenk en de kinderen van het woud worden opgeroepen om voor Hem te knielen. Waarom zou de missionaris het zo hebben gemaakt? Volgens de verhalen wordt de missionaris in 1641 gedood door de Iroquois, omdat hij de Huron niet in de steek wil laten. In 1997 is er een Nederlandse tekst bij het lied gemaakt.

• 2. Lees de tekst van het lied.

Zijn er woorden die je niet begrijpt? Praat er samen over. Zing het lied samen.

Externe links

• Over het Canadese origineel en de relatie met deze hertaling schreef Coen Wessel een achtergrond artikel met diverse vertalingen daarin opgenomen.
• Artikel over dit lied op Wikipedia (Engels).
• Interview met John Steckley, een wetenschapper antropologie en kenner van het Huron over dit lied (Engels).
• Achtergrond informatie over het lied Cockburnproject.net (Engels).