Tips nodig? Zo kun je een lied zoeken. Hier vind je een overzicht van alle liedbundels.
Wil je ons werk steunen? Hier vind je meer over doneren of koop onze unieke Ubi-cari-tas.
|
Hoe helder staat de morgenster
Mogelijk staat het ook in andere liedbundels. Kijk hiervoor in de infobox rechts, onder het kopje 'Liedbundels'.
| Hoe helder staat de morgenster | |
| Vorm | Strofelied |
| Herkomst | |
| Titel | Wie schön leuchtet der Morgenstern |
| Taal | Duits |
| Land | Duitsland |
| Periode | 1597 |
| Tekst | |
| Dichter | Philipp Nicolai |
| Vertaler | Jan Willem Schulte Nordholt Cor Waringa (Fr) Bernard Smilde (Fr) |
| Bijbelplaats | Psalm 45 Hooglied Matteüs 2:1-12 Johannes 6:31-35 Johannes 15:1-8 2 Petrus 1:19 Openbaring 1:8 Openbaring 2:17 Openbaring 2:28 Openbaring 21:6 Openbaring 22:13 Openbaring 22:16 |
| Metrisch | 8-8-7-8-8-7-2-2-4-4-4-8 |
| Muziek | |
| Componist | Philipp Nicolai |
| Melodie | Wie schön leuchtet der Morgenstern |
| Solmisatie | 1-5-3-1-5-6-6-5 |
| Gebruik | |
| Kerkelijk jaar | Epifanie Voleinding |
| Liturgie | Maaltijd van de Heer |
| Liedbundels | |
| Liedboek 2013 518 | |
| Liedboek voor de kerken Gezang 157 | |
| Zingt Jubilate 236 | |
| 119 Gezangen 58 | |
| Colours of Grace 127 | |
| Gezangboek EBG 129 | |
| Filippus Liederenboek 45 | |
| Lieteboek 2013 518 | |
| Lieteboek foar de tsjerken 157 | |
| Hervormde Bundel 1938 251 | |
| Geestelijke Liederenschat 1935 483 | |
Hoe helder staat de morgenster is een vertaling van het lied met tekst en muziek van Philipp Nicolai (1556-1608) Wie schön leuchtet der Morgenstern. De vertaling is van Jan Willem Schulte Nordholt.
Inhoud
Opname beluisteren
- Henk Lemckert op Orgel Abdijkerk van Loosduinen C.F. in tenor [1]
- Oorspronkelijke lied in het Duits door Osnabrücker Jugendchor van de Dom St. Petrus in Osnabrück:
- Gereformeerd Kamerkoor Amersfoort o.l.v. Jannes Munneke; Harry van Wijk, orgel (strofen 3, 6) op https://www.liedboekcompendium.nl/lied/518-hoe-helder-staat-de-morgenster-4_8_5
Tekst
De tekst heeft een bijzondere metrische opbouw. Door de afwisseling van enkel korte regels met langere ontstaat een beeld: wanneer de tekst gecentreerd wordt gezet, is een kelk zichtbaar. Symbool van de Avondmaalsbeker. De tekst van strofe 1:
en straalt mij tegen van zo ver, |
Inhoud
Het lied wordt getypeerd als een mystiek bruidslied. Het beeld achter dit hele lied (en ook achter dat andere lied van hem: Wachet auf, ruft uns die Stimme) is dat van de geestelijke bruiloft. Het is een liefdesverklaring van de bruid aan de bruidegom. De bruid is de ziel van de gelovige, de bruidegom is Christus.
Het koraal bestaat uit zeven versen:
- Wie Schön Leuchtet Der Morgenstern
- Ei Mein Perle, Du Werte Kron
- Geuß Sehr Tief In Mein Herz Hinein
- Von Gott Kömmt Mir Ein Freudenschein
- Herr Gott Vater, Mein Starker Held
- Zwingt Die Saiten In Cythara
- Wie Bin Ich Doch So Herzlich Froh
Muziek
Muziekuitgaven
- Vierstemmige zetting, c.f. in tenor door Henk Lemckert (liedboekzettingen.nl).
- Koorbewerking door Michael Praetorius.
- De bladmuziek hiervan is te vinden op Choralwiki.
- Een orgelbewerking van het koraal door Dietrich Buxtehude, BuxWV 223:
- Twee orgelbewerkingen van dit koraal van Johann Sebastian Bach, respectievelijk BWV 739 en BWV 763.
- Een orgelbewerking van het koraal door Johann Pachelbel
- Een voorspel voor dit koraal door Niels Gade
Zie Wie schön leuchtet der Morgenstern (melodie) voor een overzicht van alle (orgel)literatuur en koorbewerkingen van deze melodie.
Hymnologische informatie
- In Colours of Grace is de Duitse, Deense en Zweedse tekst opgenomen.
- Cor Waringa en Bernard Smilde maakten de Friese vertaling: Hoe helder, stjerre fan de moarn
- De Liedbundel met Bijbellezingen heeft een andere vertaling Hoe stralend blinkt Gij, morgenster
- De Hervormde Bundel 1938 heeft een eerdere vertaling Hoe blinkt g', o mogernster, zo schoon
met beginregels
- Hoe blinkt g', o mogernster, zo schoon
- Gij parel aan des Vaders kroon
- Gods troon ontvloeit een glanzend licht
- Hoe is mijn hart in U verblijd
- De Geestelijke Liederenschat 1935 heeft een andere vertaling Hoe helder straalt de morgenster
met beginregels
- Hoe helder straalt de morgenster
- Gij, Edelsteen en Koningskroon!
- O, Gij, mijn Heer en God alleen
Literatuur
Toelichtingen:
- Liedboekcompendium: https://www.liedboekcompendium.nl/lied/518-hoe-helder-staat-de-morgenster-4_8_5
- Ignace de Sutter: De Dienst van het Lied, blz.94
- Organist & Eredienst, jan.1996, blz.265 (Mieke Breij/Klaas Tjitte de Jong)
- Pieter Endedijk: Opstapcurcus voor kerkorganisten deel 2, blz.51
- Organist & Eredienst, dec.1997, blz.245 (Wim Pendrecht/Wim Kloppenburg)
- Liederkunde zum Evangelischen Gesangbuch 4-42 (Joachim Stalmann)
- Geistliches Wunderhorn, blz.146 (Hermann Kurze)
- Arie Eikelboom, Hymnologie V, blz.176-190
- Willem Mudde: Het koningspaar der kerkliederen, verschenen in: In de hof der evangelische kerkmuziek : bloemlezing van artikelen en voordrachten van Willem Mudde, p. 128-140.
Culturele informatie
Het koraal is door andere componisten gebruikt in hun composities, zoals bijvoorbeeld:
- Een cantate van Johann Sebastian Bach, zie Wie schön leuchtet der Morgenstern (BWV 1)
- Twee orgelbewerkingen van Johann Sebastian Bach, respectievelijk BWV 739 en BWV 763
- Een orgelbewerking van Dietrich Buxtehude (1637-1707), "Wie schön leuchtet der Morgenstern" (BuxWV 223)
- Een orgelbewerking van Johann Pachelbel.
In het najaar en de winter van 1597/1598 woedde in het Duitse Westfalen een hevige pestepidemie. In de stad Unna moest de plaatselijke pastor, Philipp Nicolai, in die periode zo'n 1400 gemeenteleden begraven. Ook in zijn kennissenkring vielen slachtoffers. Om zijn gemeente en zichzelf in deze apocalyptische tijd te troosten schreef hij uitvoerige meditaties, waaraan hij vier liederen toevoegde, waaronder Hoe helder staat de morgenster. Dit lied groeide uit tot een internationaal geliefd kerklied, dat de eretitel Koningin van het kerklied kreeg. Het is 1599 als Nicolai zijn meditaties en liederen uitgeeft. Hij schrijft: 'omgeven door huizen die met de pest besmet zijn, als het ware belegerd. Ik woon alhaast op het kerkhof, waar dagelijks wel 24, 27, 29, 30 lijken ter aarde worden besteld. Ik gebruik afweermiddelen tegen de pest.' Een paar maanden later schreef hij: 'De pest is voorbij en door Gods genade ben ik goed gezond. Gedurende de pesttijd heb ik alle strijd (tegen Calvinisten en Rooms-Katholieken) terzijde gezet en mij gewijd aan mijn gebeden en over het goed nadenken over het eeuwige leven'. Welnu, deze context leverde dit lied op en plaatst de huidige situatie van de COVID-19 pandemie in historisch perspectief. [Bovenstaande tekst van Arie de Bruijn is ontleend aan - en enigszins geparafraseerd - 'Musica Sacra : tijdschrift voor kerkmuziek ', mei 2020, p. 7.]
Externe links
- Artikel over het lied van Dick Wursten.
- Informatie op Hymnary.org (Engels).
- Artikel over het lied op Wikipedia (Duits).
