God heeft het eerste woord

Dit lied is te vinden in de volgende veelgebruikte liedbundel(s):

Liedboek 2013 513 (a) Liedboek voor de kerken Gezang 1 (a) Op Toonhoogte 2015 228 (a) Gezangen voor Liturgie 446 (a) Zingt Jubilate 541 (a) Oud-Katholiek Gezangboek 841 (a)
Mogelijk staat het ook in andere liedbundels. Kijk hiervoor in de infobox rechts, onder het kopje 'Liedbundels'.

God heeft het eerste woord Nieuwjaarslied
Vorm	Strofelied
Herkomst
Taal	Nederlands
Land	Nederland
Periode	20e eeuw
Tekst
Dichter	Jan Wit
Bijbelplaats	Gen 1 Gen 2:1-3 Psalm 139:13-16 Jes 43:1 Jes 49:1 Joh 1:1-5 Kol 1:15-20 Openb 1:8 Openb 21:1-8 Openb 22:13
Metrisch	6-7-7-6
Muziek
Componist	Gerard Kremer (a) Intermonasteriële Werkgroep voor Liturgie (b)
Solmisatie	6-5-5-6-6-3 (a) 5-3-2-1-2-6 (b)
Gebruik
Kerkelijk jaar	Adventstijd Kersttijd
Thema	Doop Levenseinde
Trefwoord	Nieuwjaar
Liedbundels
Liedboek 2013 513 (a)
Liedboek voor de kerken Gezang 1 (a)
Op Toonhoogte 2015 228 (a)
Gezangen voor Liturgie 446 (a)
Zingt Jubilate 541 (a)
Oud-Katholiek Gezangboek 841 (a)

God heeft het eerste woord is een oorspronkelijk Nederlands lied met tekst van Jan Wit (1914-1980) en muziek van Gerard Kremer (1919-1970). Het lied is vertaald in het Duits (Gott hat das erste Wort), in het Engels (God speaks the primal word), en in het Frans (La Parole est à Dieu).

Opname beluisteren

<videoflash>uUDAGl8GD8E|300|150</videoflash>

<videoflash>XX3wG5Sz8Mc|300|150</videoflash>

<videoflash>y6JiY81xv_U|300|150</videoflash>

• Fragmenten van een populaire uitvoering beluisteren op Muziekweb
• Henk Lemckert op Orgel Abdijkerk van Loosduinen C.F. in tenor (www.liedboekzettingen.nl)

<html5media height="50" width="200">http://liedboekzettingen.nl/wp-content/uploads/2014/10/nlb-513-t.mp3</html5media>

Tekst

Woordwolk liedtekst

• De tekst is auteursrechtelijk beschermd en kan daarom hier niet worden weergegeven. Vindplaats elders

Inhoud

De tekst van het lied verwijst naar Johannes 1:1-3: "1 In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. 2 Het was in het begin bij God. 3 Alles is erdoor ontstaan en zonder dit is niets ontstaan van wat bestaat." Het lied heeft zowel in het Liedboek voor de Kerken (1973) als in het Liedboek 2013 4 verzen. Jan Wit had er echter 5 geschreven. Het derde vers is echter weggelaten. In het Compendium citeert Jan Wit het vers en vermeldt daarbij dat het ook zijns inziens de minste is. Met deze in de liedboeken ontbrekende strofe erbij heeft lied de volgende opbouw: 1 Schepping van de wereld, 2: Begin van het persoonlijk leven, het missende 3 couplet: Einde van het persoonlijk leven, 3 (in de liedboeken, 4 in de oorspronkelijke opzet): Voleinding van de wereld, 4 (in de liedboeken, 5 in de oorspronkelijke opzet): Samenvatting.

Vertalers

Het lied is vertaald in het Duits (Gott hat das erste Wort) door Markus Jenny Het lied is ook vertaald in het Frans (La Parole est à Dieu) door Fr. Pierre-Etienne. In Colours of Grace is ook de Duitse, Engelse en Franse tekst opgenomen.

Muziek

Zettingen

• Gerard Kremer - Liedboek voor de kerken, 491 gezangen, Koor- en orgeluitgave.
• Wim van Beek - Orgelboek bij de 491 gezangen.
• Wout van Andel - Nieuw orgelboek bij de 491 gezangen.
• Vierstemmige zetting, c.f. in tenor door Henk Lemckert (www.liedboekzettingen.nl).

Bewerkingen om te zingen

<videoflash>qre7ik2Wekc|300|150</videoflash>

Bewerkingen om te spelen

• Lothar Graap: Muziek & Liturgie (april 2011) Orgelbewerking (gratis download)
• Cor van Leeuwen: Logos (Opus 1) (partita voor orgel over Gezang 1: God heeft het eerste woord)
• Harke Iedema: Voorspelen en koraalharmonisaties I (p. 17) Orgelbewerking (papieren uitgave bestellen)
• Piet Rippen: Liedboek voor de Kerken 1 (p. 2)
• Willem Vogel: Voorspelen in de eredienst II (p. 27)

Liturgisch gebruik

• Bijbellied, passend bij Gen 1; Gen 2,1-3; Ps 139,13-16; Jes 43,1; Jes 49,1; Jer 1,5; Joh 1,1-5; Kol 1,15-20; Op 1,8; Op 21,1-8; Op 22,13.
• Vaak gebruikt bij: Advent, Kersttijd, Jaarwisseling/8e Kerstdag, Doop, Levenseinde.

Hymnologische informatie

Gezang 1 opent in het Liedboek voor de Kerken de rubriek ‘Bijbelliederen’, maar feitelijk behoort het niet tot deze categorie. Men zou eerder kunnen zeggen dat het een lied is dat aan alles voorafgaat, zoals een ouverture alle komende thema’s kort en bondig samenvat. De dichter Jan Wit (1914-1980) schreef deze tekst als een nieuwjaarslied. De eerste strofe spreekt over de schepping van de wereld, de tweede over het begin van het persoonlijk leven, de derde over de voleinding der wereld. De laatste strofe vat deze thema’s weer samen: ‘God staat aan het begin / en Hij komt aan het einde. / Zijn woord is van het zijnde / oorsprong en doel en zin.’. Er was nóg een strofe: tussen de tweede en de derde, over de voleinding van het persoonlijk leven. Hoewel de structuur van het lied dan hechter was geweest, was de kwaliteit van deze strofe zoveel minder dan de andere, dat deze terecht is weggelaten. Dit Nederlandse lied is in Duitstalige landen bekend geworden in de vertaling van Markus Jenny (1924-2001), zie o.a. Evangelisches Gesangbuch nr. 199. Daar heeft het lied weer vijf strofen, maar een vertaler maakt een nieuw gedicht en kan ook zwakke elementen in de oorspronkelijke tekst verbeteren. (Toelichting: Pieter Endedijk)

Culturele informatie

Over Johannes Bijbel en cultuur

Literatuur

Overige toelichtingen:

• I.de Sutter: De lofzang van alle tijden, blz.113
• Continuo: Zingen en spelen, blz.99 (L.van Tongeren/S.Groot)
• Muziek & Liturgie: jan.2005, blz.5 (W.Kloppenburg)

Externe links

Een toelichting op de Duitse bewerking van het Nederlandse lied geeft een blogartikel van M.C. Batenburg.

Dit artikel voldoet aan de kwaliteit en uitgangspunten die gelden voor de informatie op Kerkliedwiki. Meer van dit soort artikelen staan in de Etalage.