God heeft het eerste woord

Dit lied is te vinden in de volgende veelgebruikte liedbundel(s):

Liedboek 2013 513 (a) Liedboek voor de kerken Gezang 1 (a) Op Toonhoogte 2015 228 (a) Weerklank 430 (a) Gezangen voor Liturgie 446 (a) Zingt Jubilate 541 (a) Oud-Katholiek Gezangboek 841 (a)
Mogelijk staat het ook in andere liedbundels. Kijk hiervoor in de infobox rechts, onder het kopje 'Liedbundels'.

God heeft het eerste woord Nieuwjaarslied
Vorm	Strofelied
Herkomst
Taal	Nederlands
Land	Nederland
Periode	20e eeuw
Tekst
Dichter	Jan Wit
Vertaler	Eppie Dam (Fr) Cor Waringa (Fr) Markus Jenny (Du) Jürgen Henkys (Du)
Bijbelplaats	Genesis 1 Genesis 2:1-3 Psalm 139:13-16 Jesaja 43:1 Jesaja 49:1 Johannes 1:1-5 Kolossenzen 1:15-20 Openbaring 1:8 Openbaring 21:1-8 Openbaring 22:13
Metrisch	6-7-7-6
Muziek
Componist	Gerard Kremer (a) Intermonasteriële Werkgroep voor Liturgie (b)
Melodie	God heeft het eerste woord (a)
Solmisatie	6-5-5-6-6-3 (a) 5-3-2-1-2-6 (b)
Gebruik
Kerkelijk jaar	Adventstijd Kersttijd Jaarwisseling
Thema	Doop Levenseinde Belijdenis
Liedbundels
Liedboek 2013 513 (a)
Liedboek voor de kerken Gezang 1 (a)
Op Toonhoogte 2015 228 (a)
Weerklank 430 (a)
Gezangen voor Liturgie 446 (a)
Zingt Jubilate 541 (a)
Oud-Katholiek Gezangboek 841 (a)
102 gezangen 89 (a)
Abdijboek 74a (a), 74 (b)
Bavoliedboek 144 (a)
Colours of Grace 139 (a)
Gezangboek EBG 301 (a)
Evangelisches Gesangbuch 199
Evangelisch-reformiertes Gesangbuch 260
Filippus Liederenboek 31 (a)
Lieteboek 2013 513 (a)
Laus Deo 1082 (a)
Liederen van het Leger des Heils 159 (a)
Lieteboek foar de tsjerken 1 (a)
Op Toonhoogte 170 (a)
Petrus & Paulusbundel 226 (a)
Youth for Christ liedbundel 46 (a)
Liederen voor de Gemeentezang 241 (a)
E&R-liedbundel 1 133

God heeft het eerste woord is een lied met tekst van Jan Wit en muziek van Gerard Kremer.

Opname beluisteren

Samenzang vanuit De Rank te Zuidhorn, organist is Egbert Minnema

• Henk Lemckert op Orgel Abdijkerk van Loosduinen C.F. in tenor [1]

• Fragmenten van een populaire uitvoering beluisteren op Muziekweb

• Zeeuws Vocaal Ensemble o.l.v. Kees van Eersel; Jaco van Leeuwen, orgel op https://www.liedboekcompendium.nl/lied/513-god-heeft-het-eerste-woord-4_8_1

Tekst

Woordwolk liedtekst

Het lied heeft 4 strofen. De eerste regels van de 4 strofen:

1. God heeft het eerste woord.

2. God heeft het eerste woord.

3. God heeft het laatste woord.

4. God staat aan het begin

De volledige tekst vindt u hier

Ontstaan

Jan Wit schreef het lied in het begin van de vijftiger jaren 'voor een zakboekje dat in omloop gebracht zou worden door de Protestantse geestelijke verzorging' en hij gaf het als titel Nieuwjaarslied. In 1966 publiceerde hij het in zijn liedbundel 'Ministeriale' (p. 80-81). Oorspronkelijk telde het lied vijf strofen. Tussen de tweede en derde strofe stond

God heeft het laatste woord,
Al moeten wij neerzijgen
in 't somber rijk van 't zwijgen,
het wordt door hem verstoord.

Volgens Arie Eikelboom is de oorspronkelijke opzet van het lied: schepping van de wereld, begin van het persoonlijk leven, eind van het persoonlijk leven, voleinding der wereld en samenvatting, door het weglaten van deze strofe verloren gegaan.

Inhoud

De tekst van het lied verwijst naar Johannes 1:1-3: "1 In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. 2 Het was in het begin bij God. 3 Alles is erdoor ontstaan en zonder dit is niets ontstaan van wat bestaat."

Vertalers

• Het lied is vertaald in het Duits (Gott hat das erste Wort) door Markus Jenny, maar ook - met dezelfde beginregel Gott hat das erste Wort - door Jürgen Henkys.
• Het lied is ook vertaald in het Frans (La Parole est à Dieu) door Fr. Pierre-Etienne.
• Het lied is vertaald in het Engels (God speaks the primal word).

In de bundel Colours of Grace is de Duitse, Engelse en Franse tekst opgenomen.

Muziek

• Partita voor orgel (PDF) door Theo Meurs (www.theomeurs.nl).

Muziekuitgaven

Zie God heeft het eerste woord (melodie) voor een overzicht van alle (orgel)literatuur en koorbewerkingen bij melodie a.

• Gerard Kremer - Liedboek voor de kerken, 491 gezangen, Koor- en orgeluitgave.
• Wim van Beek - Orgelboek bij de 491 gezangen.
• Wout van Andel - Nieuw orgelboek bij de 491 gezangen.
• Vierstemmige zetting, c.f. in tenor door Henk Lemckert (liedboekzettingen.nl).

• Lothar Graap: Muziek & Liturgie (april 2011) Orgelbewerking (gratis download)
• Cor van Leeuwen: Logos (Opus 1) (partita voor orgel over Gezang 1: God heeft het eerste woord)
• Harke Iedema: Voorspelen en koraalharmonisaties I (p. 17) Orgelbewerking (papieren uitgave bestellen)
• Piet Rippen: Liedboek voor de Kerken 1 (p. 2)
• Willem Vogel: Voorspelen in de eredienst II (p. 27)

Liturgisch gebruik

• Bijbellied, passend bij Gen 1; Gen 2,1-3; Ps 139,13-16; Jes 43,1; Jes 49,1; Jer 1,5; Joh 1,1-5; Kol 1,15-20; Op 1,8; Op 21,1-8; Op 22,13.
• Vaak gebruikt bij: Advent, Kersttijd, Jaarwisseling/8e Kerstdag, Doop, Levenseinde.

Hymnologische informatie

• De dichter Jan Wit (1914-1980) schreef deze tekst als een nieuwjaarslied. De eerste strofe spreekt over de schepping van de wereld, de tweede over het begin van het persoonlijk leven, de derde over de voleinding van de wereld. De laatste strofe bundelt deze thema's: ‘God staat aan het begin / en Hij komt aan het einde. / Zijn woord is van het zijnde / oorsprong en doel en zin.’
• Eppie Dam en Cor Waringa maakten de Friese vertaling: God hat it earste wurd
• De Duitse vertaling van Markus Jenny (1924-2001) luidt: Gott hat das erste Wort.

Literatuur

Toelichtingen:

• Arie Eikelboom: Hymnologie XV, p. 317-319.
• Liedboekcompendium: https://www.liedboekcompendium.nl/lied/513-god-heeft-het-eerste-woord-4_8_1
• I.de Sutter: De lofzang van alle tijden, blz.113
• Continuo: Zingen en spelen, blz.99 (L.van Tongeren/S.Groot)
• Muziek & Liturgie: jan.2005, blz.5 (W.Kloppenburg)
• http://www.wimkloppenburg-hymnologie.nl/lbk001.htm

Culturele informatie

Over Johannes Bijbel en cultuur

Externe links

Een toelichting op de Duitse bewerking van het Nederlandse lied geeft een blogartikel van M.C. Batenburg.

Dit artikel voldoet aan de kwaliteit en uitgangspunten die gelden voor de informatie op Kerkliedwiki. Meer van dit soort artikelen staan in de Etalage.